Khashoggi Ondanks de vermoedelijke moord op een kritische journalist zullen de betrekkingen tussen Amerika en Saoedi-Arabië innig blijven, denkt Paul Aarts.
No body, no crime. Dat is dezer weken het meest gekoesterde adagium in Saoedi-Arabië. Niet alleen in regeringskringen, maar ook onder grote delen van de bevolking. In Okaz, een van de leidende kranten, schreef columnist Hani Aldahri donderdag nog vol vertrouwen: „Het drama van de verdwijning van Jamal Khashoggi is niks anders dan een klucht, georkestreerd door haters van Saoedi-Arabië in Qatar. Ja, wij zullen het laatst lachen nadat deze komedie is afgelopen en Saoedi-Arabië sterker zal zijn dan tevoren. Het wordt dan ook tijd voor een grote schoonmaak onder de parasieten die hiervoor verantwoordelijk zijn.”
Saoedische collega’s op universiteiten maken vergelijkbare geluiden, zij het in minder extreme woorden. De ontkenningsfase is nog niet voorbij. Of de recente uitlatingen van president Trump („It’s bad, bad stuff”) daar snel verandering in zullen brengen, is nog maar de vraag.
De moord op Khashoggi is het dramatische dieptepunt van een lange reeks repressieve maatregelen, in gang gezet na de paleiscoup van Mohammad bin Salman (‘MbS’) in juni 2017. Het begon met de spectaculaire gijzeling van een groot aantal Saoediërs, onder wie prinsen en vooraanstaande zakenlieden, in het Ritz-Carlton, in november 2017. Daarop volgden massale arrestaties: wie ook maar waagde een afwijkend geluid te laten horen, werd opgepakt. Sommigen, zoals de populaire geestelijke Salman al-Ouda, hangt de doodstraf boven het hoofd. Op het gebied van de buitenlandse politiek stapelde de kroonprins flater op flater. Om te beginnen natuurlijk de oorlog in Jemen, met tegen de 7.000 burgerdoden sinds maart 2015. Het vasthouden van de Libanese premier Hariri was een debâcle, net als de uit de hand gelopen ruzie met Canada. De boycot van Qatar, met een onzinnige lijst van eisen aan de buurstaat, is een drama op zichzelf. En dan nu Khashoggi.
Hoe probeert men in Riad hier een draai aan te geven? Meest waarschijnlijke scenario is een deal in samenspraak met Washington en Ankara, in de hoop de familie-Saoed – en de kroonprins in het bijzonder – uit de wind te houden. Voor Turkije staat veel op het spel. De banden met Saoedi-Arabië zijn weliswaar slecht – met meningsverschillen over Iran, Qatar en Israël – maar er is Ankara veel aangelegen dat niet verder te laten oplopen. De economie staat er immers belabberd voor en het land snakt naar buitenlands kapitaal. Saoedi-Arabië zou daartoe kunnen worden overgehaald, in ruil waarvoor de Turkse autoriteiten belastend materiaal over de zaak-Khashoggi niet openbaar zullen maken.
Belangrijker nog zijn natuurlijk de Amerikaans-Saoedische betrekkingen, innig sinds de jaren veertig van de vorige eeuw. De oliecrisis van 1973 en ‘11 september’ (vijftien van de negentien kapers waren Saoediërs) hebben daar weliswaar een rimpeling in veroorzaakt, en onder president Obama trad een verkilling in de relaties op, maar in de kern is hier sprake van een Siamese tweeling. Ze kunnen niet zonder elkaar. Wat weegt dan zo zwaar?
Lees ook: Overleeft Saoedi-Arabië de roekeloze kroonprins?
Vijf belangen vallen hier samen: (1) de familie Saoed is voor zijn overleven afhankelijk van de Amerikaanse militaire paraplu. Trump maakte dat enkele maanden geleden nog eens duidelijk toen hij koning Salman toevoegde: „Langer dan twee weken houdt u het niet uit zonder onze bescherming.” Vanzelfsprekend zijn ook Saoedische wapencontracten zeer lucratief. (2) Trump is er alles aan gelegen om Iran verder in de hoek te drijven; Saoedische hulp is daarbij onmisbaar. In de jongste Foreign Affairs doet minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo daarvoor nog eens een duit in het zakje. (3) De regering-Trump, met in het Israëlisch-Palestijnse dossier schoonzoon Jared Kushner aan het roer, is er alles aan gelegen om de Palestijnen een ministaatje, zonder Jeruzalem als hoofdstad, door de strot te duwen. De goede persoonlijke relaties van Kushner met MbS zijn daarbij van onschatbare waarde. (4) Op het gebied van inlichtingen, niet alleen in de strijd tegen Islamitische Staat, is samenwerking van de veiligheidsdiensten van cruciale betekenis. Dat geldt overigens ook voor Europa, inclusief Nederland. (5) En tot slot blijft Saoedi-Arabië ook op energiegebeid een partner om te vriend te houden. Weliswaar importeren de VS nauwelijks nog Saoedische olie, een goede relatie blijft van belang in het kader van de stabilisering van de oliemarkt.
Lees ook: Khashoggi’s laatste column, over Arabische persvrijheid
Wat kunnen we dan verwachten voor de nabije toekomst? Het is zeker mogelijk dat de Saoediërs, vroeg of laat, het boetekleed aantrekken. Zondebokken genoeg. Volgens The New York Times overweegt het Saoedische koningshuis om een hoge veiligheidsadviseur, generaal Ahmet al-Assiri, de schuld te geven van de verdwijning. De leden van het moordeskader zijn ook logische kandidaten, en mogelijk is zo’n operatie al begonnen; luitenant Meshal Saad Albostani, een van de vijftien in het consulaat in Istanbul, kwam donderdag om het leven bij een verkeersongeluk dat als verdacht wordt beschouwd.
Koning Salman zal meer op de voorgrond treden, terwijl lievelingszoon en kroonprins Mohammad een tijdje naar de achtergrond verdwijnt. De kans dat hij op een zijspoor wordt gezet, is klein. Dat zou alleen kunnen gebeuren als daar vanuit Washington op wordt aangedrongen. Die kans is vrijwel nihil. Westerse sancties zijn zeker mogelijk. Amerikaanse senatoren maken zich daar opvallend genoeg bijzonder sterk voor. Of dat meer dan symbolische betekenis zal hebben, is de vraag. Het is meer dan waarschijnlijk dat het na een tijdje weer business as usual zal zijn.
Leave a Reply
You must be logged in to post a comment.