The Rise of Starbucks in Belgium

<--

Starbucks

Tom Vandyck, De Morgen-correspondent in de Verenigde Staten, kijkt met gemengde gevoelens naar de Belgische opgang van koffiehuizenketen Starbucks.

Werknemers bij Starbucks die vakbondsafdelingen wilden oprichten, werden ontslagen. Mensen die ooit met vakbonden te maken hadden gehad, werden niet eens aangenomen

Ik vernam onlangs dat de Amerikaanse koffiehuizenketen Starbucks afgelopen week haar eerste vestiging opende in Antwerpen. Ze had er al een in de luchthaven van Zaventem, maar dit is de eerste in een Belgische stad. Hoezee!

Sta me toe om een voorspelling te doen: precies dezelfde linkse lui die je met geen stokken een cheeseburger van McDonald’s kan voeren, zullen en masse opdagen voor een latte van Starbucks. Merkwaardig, want al verkoopt de ene hamburgers en friet en de andere koffie en muffins, tussen Starbucks en McDonald”s bestaat niet zo heel veel verschil. Een beetje linkse jongen in de VS laat zich dan ook al lang niet meer betrappen bij Starbucks.

Loftsocialisten

Teleurgesteld? Geen wonder. Samen met Apple en Nike is Starbucks namelijk een van de Amerikaanse merken die goed in de markt liggen in Europa. Starbucks straalt hippe stedelijkheid uit. Daar wil je dus graag een uurtje doorbrengen met een venti soy latte en je laptop. (Dat wil zeggen: een Mac. Geen pc, want die horen thuis in het rijtje van McDonald’s en Coca-Cola: niet-politiek correcte Amerikaanse merken.)

Logisch dus dat er meteen een fanpagina op Facebook opdook die een week later al 3.500 leden had, en dat ze zaak geopend werd met radioster Peter Van de Veire, een stoet BV’s, de Amerikaanse ambassadeur Howard Gutman, burgemeester van Antwerpen Patrick Janssens en een optreden van Das Pop, de band van Bent “De slimste mens” Van Looy. Naar wat ik opmaak uit de internet- en krantenverslagen leek het daar wel de intrede van de sint, maar dan voor grote mensen.

Dit terzijde, maar als geëmigreerde Belg en reserve-Amerikaan aanzie ik dat allemaal niet zonder gêne. Dat ze in Moskou of Beijing destijds half gek werden toen de eerste McDonald’s zijn deuren opende, tot daar aan toe. Maar je zou verwachten dat we in België anno 2010 iets meer gewend zijn. De nationale media en een tros dignitarissen die opdagen voor de opening van een koffiehuis zoals er in de wereld al 16.000 zijn? Nou, nee. Dat is meer iets voor een nieuwe autofabriek. Dát zou opzienbarend zijn.

In ieder geval verwed ik er dus een dollar of tien op dat de Antwerpse Starbucks vol zal zitten met hippe linkse stedelingen. Loftsocialisten, zeg maar. En dat mag merkwaardig heten, want Starbucks heeft niet bepaald een smetteloos sociaal blazoen.

Union busting

Dat een mens vijf euro wil betalen voor een kartonnen bekertje koffie, is natuurlijk zijn eigen zaak. En ja, Starbucks recycleert plichtsgetrouw en verkoopt fairtradekoffie. Maar de keten wordt er net zo goed van beschuldigd dat ze haar dominante marktpositie gebruikt om de concurrentie de nek om te wringen.

Clustering heet die praktijk. Wanneer Starbucks zaken begint te doen in een nieuwe buurt of gemeente, heeft het de nare gewoonte om daar niet één, maar meteen een heel aantal vestigingen neer te poten en bovendien te tolereren dat die een hele tijd met verlies draaien. Gevolg: onafhankelijke koffiehuizen en andere horecazaken in de buurt kunnen de concurrentie niet aan, moeten de deuren sluiten en Starbucks heeft het terrein voor zichzelf.

Ook niet mis: Starbucks onderscheidde zich door de jaren heen met wat hier in de VS union busting heet. Werknemers die vakbondsafdelingen wilden oprichten, werden ontslagen. Mensen die ooit met vakbonden te maken hadden gehad, werden niet eens aangenomen. Eén vrouw die bij de afdeling human resources werkte, weigerde om aan die illegale praktijk mee te werken en werd van de weeromstuit zelf ontslagen. Starbucks betaalde uiteindelijk 165.000 dollar voor een minnelijke schikking in de zaak die zij aanspande.

Geen wonder dus dat veel linkse lui in Amerika nog liever doodvallen dan koffie te drinken bij Starbucks. Zulke mensen zetten zich af tegen de ketens die heel Amerika sinds de Tweede Wereldoorlog gehomogeniseerd hebben, in navolging van McDonald’s. Ze gaan bewust in multiculturele buurten wonen waar de huizen betaalbaar zijn en de franchisezaken nog niet zijn doorgedrongen. Voor hen is Starbucks compleet foute boel.

Een beetje progressieveling hier sleept zijn Mac mee naar zijn plaatselijke, onafhankelijke koffiehuis en koopt daar zijn koffie van vijf dollar. Als het groene zeemeerminnetje in het straatbeeld opduikt, is de wijk namelijk om zeep. Het nieuws dat Starbucks een zaak opent in een historisch Europees gebouw als het Centraal Station van Antwerpen zouden veel mensen hier dan ook met afschuw onthalen.

Starbucks weet dat trouwens ook zelf. Sinds vorig jaar opent de keten in de VS vestigingen waar het Starbuckslogo niet op elk beschikbaar oppervlak gekalkt is en het decor dat van een kleinschalige buurtkoffieshop moet nabootsen. Het spreekt vanzelf dat hippe linkse stedelingen dat als een zo mogelijk nog meer perfide zet beschouwen.

De toestand is natuurlijk niet dramatisch. Het is niet erger dan bij andere ketens. Maar het staat allemaal wel in schril contrast met het huiselijke, sociaal bewuste new age-imago dat Starbucks zichzelf aanmeet. Wat mij er echter niet van weerhoudt om even bij de Starbucks in Antwerpen langs te lopen wanneer ik op vakantie in België heimwee krijg naar Amerika. Ze mogen mijn strawberries and cream frappucino alvast koud zetten. Koffie lust ik namelijk niet.