اين روزها تونس در صدر اخبار جهان قرار گرفته است. هر روز خبر يا تحليل تازه‌يي از آنچه در تونس مي‌گذرد در رسانه‌هاي داخلي و منطقه‌يي و بين‌المللي روي خروجي رسانه‌ها و صفحات روزنامه‌ها قرار مي‌گيرد. برخي بر شرايط داخلي اين كشور متمركز مي‌شوند؛ برخي به فشارهاي خارجي اشاره مي‌كنند و برخي هم نگاهي فراگيرتر دارند و مجموعه‌يي از عوامل را سبب‌ساز فروپاشي حكومت بن‌علي مي‌دانند. اين قلم نيز بر حسب آنچه اين روزها ديده و مرور كرده به ذكر نكاتي مي‌پردازد تا بهتر بتوان به ارزيابي شرايط پرداخت.
يكي از مشخصات رژيم‌هاي جهان سوم بويژه از نوع عربي آن، طولاني بودن زمان حكومت‌ها به همراه فساد داخلي و حكومت‌هاي پليسي است. به عنوان مثال، حسني مبارك در مصر، عمر البشير در سودان، علي عبدالله صالح در يمن، ملك عبدالله در اردن، خاندان آل‌ثاني در قطر، معمر قذافي در ليبي و… نمونه‌هايي از تداوم و طولاني بودن قدرت هستند كه بعضا 2 يا 3 دهه (يا بيشتر) است كه در قدرت حضور دارند و قصدي هم براي وداع ندارند. فساد مولفه ديگر چنين حكومت‌هايي است؛ چرا كه نظارتي وجود ندارد و هر آنچه در اين كشورها مي‌گذرد زير ذره‌بين دستگاه‌هاي امنيتي است كه مسووليت حفاظت از رهبران را بر عهده دارند. در چنين رژيم‌هايي احزاب به عنوان زيربنا يا ركن چهارم دموكراسي حضور عملي ندارند، منتقدان به اشكال مختلف سركوب مي‌شوند، ثروت تنها در دستان خاندان حاكم قرار دارد، غالبا آلترناتيو يا جايگزيني براي آنها وجود ندارد و در صورت موجود بودن آلترناتيو، اين كسي نيست جز فرزند يا برادر شخص حاكم كه بر مسند قدرت تكيه مي‌زند.
درباره تونس اما رابرت گادك ،سفير امريكا در اين كشور در يكي از گزارش‌هايش مي‌نويسد: « آزادي بيان و اجتماعات، وضع مطلوبي ندارد و اين كشور در زمينه حقوق بشر هم وضع بغرنجي دارد». در تونس مردم از فساد، پارتي‌بازي و بريز و بپاش‌هاي بن علي و خانواده‌اش به تنگ آمدند. رابرت گادك مي‌افزايد: «۲۲ سال است كه در تونس يك رييس‌جمهور حاكم است؛ رييس‌جمهور هيچ جانشيني ندارد.» وي در اين گزارش خود تاكيد دارد كه: « ارتباط زين‌العابدين بن‌علي و رژيمش با مردم تونس قطع شده است و هيچ مشاوره يا انتقادي داخلي يا بين‌المللي را تحمل نمي‌كند. وي بطور فزاينده‌يي براي كنترل به پليس روي آورده و تنها دغدغه‌اش فقط حفظ قدرت است.» سفارت امريكا در تونس همچنين براي واشنگتن توضيح مي‌دهد كه «فساد در حلقه دروني» حكومت رو به افزايش است و اين را حتي مردم عادي تونس هم مي‌دانند. بديهي است در چنين شرايطي وقتي «انباشت بحران» پديد مي‌آيد و منفذي براي ابراز نمي‌يابد به درون فرو رفته و در موقع ضرورت به شكلي انفجاري بروز مي‌يابد. اينجاست كه مهار امور از دست رژيم به درآمده و برخوردها شكل خشونت‌آميز به خود مي‌گيرد.
يكي ديگر از مسائلي كه درباره تحولات تونس مورد توجه قرار گرفته است بحث ويكي ليكس است. همچون هر كشور ديگر تونس نيز از افشاگري‌هاي ويكي ليكس در امان نماند. شايد بتوان اين را هم دليل ديگري بر فوران آتشفشان خشم مردم تونس دانست. برخي تحليلگران، افشاي گزارش‌هاي ديپلماتيك از سوي وب‌سايت ويكي‌ليكس را عامل شعله‌ور شدن خشم مردم تونس ارزيابي كرده‌اند. ايالات متحده هرگونه ارتباط ميان اسناد ويكي‌ليكس درباره «فساد در تونس» و برانگيخته شدن خشم مردم اين كشور در رويدادهاي اخير را بي‌مورد دانست. با اين حال مي‌توان به برخي از افشاگري‌هاي ويكي‌ليكس درباره تونس اشاره كرد:
(الف)نگهداري ببر در خانه دختر بن‌علي. در يكي از گزارش‌هايي كه رابرت گادك، سفير امريكا در تونس در سال ۲۰۰۹ براي واشنگتن ارسال كرده، آمده كه محمد صخر‌الماطري داماد زين‌العابدين بن علي و همسرش نسرين (دختر بن‌علي) در محل اقامت خود، ببري هم به نام «پاشا» داشتند. اين براي مردم تونس يادآور شيري بود كه عدي پسر صدام در خانه خود داشت. (ب) از سوي ديگر ولخرجي‌هاي اين خانواده نيز عامل ديگري براي خشم مردم بود. میهماني‌هايي كه از سوي فرزندان بن علي ترتيب داده مي‌شد با مقدار فراواني غذاي مضاعف همراه بود كه بيش از آنكه خورده شود يا به نيازمندان داده شود در سطل‌هاي زباله جاي مي‌گرفت.
از سوي ديگر، نسرين، دختر بن‌علي به همراه همسرش چندين خدم و حشم دارند كه در عرف تونس، يك زندگي بسيار تجملي و گران به شمار مي‌رود. گادك سفير امريكا در ادامه تصريح مي‌كند: « با ثروتي كه نسرين و الماطري و ديگر اعضاي خانواده بن علي دارند، روشن است كه بخشي از مردم تونس از آنها تنفر داشته باشند.» اسناد ويكي‌ليكس مي‌افزايد: « فساد در تونس بدتر از قبل شده، خانواده بن علي بر تمام امور اقتصادي تونس احاطه دارند و داد و ستد هر نوع كالايي در اختيار اين خانواده است.» بر همين اساس فعالان اينترنتي در تونس و مخالفان حكومت اين كشور در 28 نوامبر سال گذشته با الهام گرفتن از ويكي ليكس اقدام به راه‌اندازي سايتي كردند كه در آن اسنادي از فساد خاندان بن علي را منتشر مي‌كردند. نيويورك تايمز در گزارشي با استناد به اسناد ويكي ليكس مي‌نويسد: «هر چند شخص بن علي و خانواده او درگير فساد زيادي بودند اما دولت امريكا به دليل آنكه تونس در مبارزه با تروريسم با امريكا همراهي مي‌كرد و از سوي ديگر بن علي در حال مبارزه با افراط‌گرايي در داخل بود چشمان خود را روي فساد موجود در اين كشور بسته بود.»
اين روزنامه در ادامه مي‌نويسد كه در سال 2008 گزارش‌هايي از فساد خانواده بن علي و نقض گسترده حقوق بشر به كاندوليزا رايس داده شد اما برخلاف انتظار به جاي برخورد با اين مشكل، امريكايي‌ها كوشيدند كه از تونس به عنوان نمونه‌يي براي كشورهاي عربي درباره حقوق زنان ياد كنند.
چنين است كه موج تحولات تونس، ولوله‌يي در جهان عرب به راه انداخته است. از يكسو ملت‌هاي عرب به حمايت از ملت تونس برخاسته و شعارهايي در حمايت از دموكراسي و عليه استبداد سر مي‌دهند اما حاكمان عرب به جاي درس گرفتن از اين حادثه، خود را پشت‌پرده‌يي از نفاق پنهان مي‌كنند و درصدد رد گم كردن و كم اهميت جلوه دادن اعتراض مردم تونس هستند. باشد كه چنين اعتراض‌هايي به گوش رهبران جهان اسلام برسد و به جاي سركوب، صداي اعتراض ملت خود را بشنوند
Leave a Reply
You must be logged in to post a comment.