Papandreou’s Influences: The Decisive Role of the American Economists Stiglitz and Krugman

<--

Οι επιρροές του Γ. Παπανδρέου

Ο καθοριστικός ρόλος Αμερικανών οικονομολόγων και των συμβούλων του πρωθυπουργού Στίγκλιτς και Κρούγκμαν

Tου Νικου Xρυσολωρα

Για ποιο λόγο άργησε τόσο πολύ ο πρωθυπουργός να λάβει μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής; Γιατί, όταν τα έλαβε, η ίδια η κυβέρνηση τα υπονόμευε; Η απάντηση στα κρίσιμα αυτά ερωτήματα βρίσκεται εν μέρει στις ιδεολογικές επιρροές του κ. Παπανδρέου από την αμερικανική ακαδημαϊκή Κεντροαριστερά, σημαίνοντα στελέχη της οποίας είναι σύμβουλοί του.

Στις 3 Νοεμβρίου 2008, λίγο μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers και ενώ το πρόβλημα της χώρας μας είχε ήδη αρχίσει να γίνεται εμφανές, ο Γιώργος Παπανδρέου μιλούσε σε συνέδριο της λεγόμενης «Επιτροπής Στίγκλιτς», στην Ουάσιγκτον, υπογραμμίζοντας την ανάγκη να χρησιμοποιηθούν κεϊνσιανικές πολιτικές για την αντιμετώπιση της κρίσης, καθώς και μέτρα προστασίας των αδυνάτων και εποπτείας του «αδηφάγου» χρηματοπιστωτικού συστήματος. «Το πρόβλημα δεν είναι ο πληθωρισμός, αλλά η ύφεση», σημείωνε χαρακτηριστικά ο τότε ηγέτης της αξιωματικής αντιπολίτευσης, απηχώντας τις θέσεις οικονομολόγων, όπως οι νομπελίστες Πολ Κρούγκμαν και Τζόζεφ Στίγκλιτς. Εκτοτε, έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι για τον ίδιο τον κ. Παπανδρέου, αλλά όχι για την αφρόκρεμα της αμερικανικής ακαδημαϊκής Κεντροαριστεράς, από την οποία σαφώς και είχε επηρεαστεί.

Ο κ. Στίγκλιτς -άτυπος σύμβουλος, ως γνωστόν, του Ελληνα πρωθυπουργού- είχε ζητήσει επιτακτικά, ήδη από τον Ιανουάριο του 2010, τη σύσταση μηχανισμού στήριξης και έκτακτης δανειοδότησης της Ελλάδας από την Ε.Ε, κατά το πρότυπο του ΔΝΤ, όπως και τελικά έγινε. Η στήριξη όμως συνοδεύτηκε από όρους με τους οποίους ο ίδιος διαφωνεί κάθετα. Σε αλλεπάλληλες δημόσιες παρεμβάσεις του έχει τονίσει ότι «η τακτική της λιτότητας που επιβάλλει η Ευρώπη οδηγεί σε συρρίκνωση της οικονομίας και αποδεικνύεται αντιπαραγωγική». Ταυτόσημες απόψεις έχει και ο Πολ Κρούγκμαν, με τον οποίο ο κ. Παπανδρέου έχει επανειλημμένως συναντηθεί. Από την τακτική στήλη που διατηρεί στους New York Times, ο Αμερικανός οικονομολόγος δεν χάνει ευκαιρία να στηλιτεύει τις «υφεσιακές και αποπληθωριστικές» πολιτικές που ακολουθεί η Ευρωζώνη καθώς και την εμμονή της ΕΚΤ «να μην επεκτείνει τον θεσμικό της ρόλο, τυπώνοντας χρήμα».

Η επίδραση του συγκεκριμένου ρεύματος σκέψης στον κ. Παπανδρέου πιστοποιείται τόσο από το σύνολο των δημοσίων τοποθετήσεών του πριν από τις εκλογές του 2009 όσο και από την αρχική σύνθεση του κυβερνητικού σχήματος, με την ανάθεση κρίσιμων χαρτοφυλακίων στην «κοινωνική» πτέρυγα του ΠΑΣΟΚ, με προεξάρχουσα τη Λούκα Κατσέλη.

Ανεξάρτητα από τη γενικότερη ισχύ τους, οι ιδέες της αμερικανικής Κεντροαριστεράς, από τις οποίες επηρεάστηκε ο κ. Παπανδρέου, είναι προβληματικές για την περίπτωση της χώρας μας για δύο λόγους:

Πρώτον, διότι βρίσκονται σε πλήρη αναντιστοιχία με την επικρατούσα άποψη στην Ε.Ε. και την ΕΚΤ, από τις οποίες εξαρτάται απολύτως η συνέχιση της καταβολής μισθών και συντάξεων στην Ελλάδα. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα να δίνεται -και δικαίως- η εντύπωση ότι η κυβέρνηση εφαρμόζει ένα πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής στο οποίο η ίδια δεν πιστεύει και να δημιουργούνται διαρκώς εντάσεις στις σχέσεις μεταξύ της τρόικας και συγκεκριμένων υπουργών.

Δεύτερον, διότι η εφαρμογή επεκτατικών πολιτικών κεϊνσιανικού τύπου, από ένα κράτος το οποίο είχε ήδη από το σημείο εκκίνησης της κρίσης υπέρογκο έλλειμμα και υπέρογκο χρέος, είναι πρακτικά ανέφικτη.

Τελικώς, αν ζούσε στην Ελλάδα, ίσως ο κ. Στίγκλιτς να συμβούλευε διαφορετικά τον πρωθυπουργό της χώρας.

Η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους

Παρά τις -κατανοητές- δημόσιες τοποθετήσεις του κατά της αναδιάρθρωσης, η αλήθεια είναι ότι ο πρωθυπουργός ήλπιζε από την αρχή της κρίσης πως θα καταλήξουμε σε κάποιου είδους ρύθμιση και ελάφρυνση του δημοσίου χρέους. Περίμενε μάλιστα ότι η ρύθμιση αυτή θα αφορά χρέη σε θεσμικούς δανειστές (κράτη, ΕΚΤ), κάτι που φυσικά δεν μπορεί να αποκλειστεί σε επόμενη φάση. Υπέρ της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους είχαν ταχθεί άλλωστε και όλοι οι «μέντορες» του κ. Παπανδρέου από την αμερικανική ακαδημαϊκή αριστερά. Αυτό που συχνά παραβλέπεται, βεβαίως, είναι πως η αναδιάρθρωση δεν λύνει το πρόβλημα της παραγωγής ελλειμμάτων από ένα μη ανταγωνιστικό κράτος, το οποίο οφείλει να συμμορφώνεται με τους κανόνες μιας νομισματικής ένωσης. Ισως ο κ. Παπανδρέου δεν έπρεπε να ακούει τόσο πολύ τον κ. Στίγκλιτζ, στον οποίο απονεμήθηκε Νομπέλ για τη δουλειά του στην ασυμμετρία πληροφόρησης, αλλά τον (όχι αριστερό) Ρόμπερτ Μάντελ, ο οποίος πήρε Νομπέλ επειδή ουσιαστικά «σχεδίασε» το ευρώ. Σε συνέντευξή του στην «Κ» (8/8/2010), ο κ. Μάντελ είχε δηλώσει ότι το βασικό πρόβλημα της Ελλάδας είναι ο συνδυασμός υψηλού ελλείμματος (δημοσιονομικού και ανταγωνιστικότητας) και υψηλού χρέους. Η μερική αντιμετώπιση του ενός ζητήματος δεν λύνει και το άλλο.