John Kerry and the New Term

<--

ABD’nin yeni Dışişleri Bakanı John Kerry bu hafta toplam 10 gün sürecek Avrupa ve Ortadoğu turuna başlıyor. Ankara, Kerry’nin ziyaret edeceği toplam 9 başkent arasında. Gerek Avrupa gerekse bölgedeki temaslarında kuşkusuz Suriye gündemin en zor konusu olmaya devam edecek. İşin ilginç tarafı bu zor konjonktürde Obama ve Kerry en azından Suriye kadar, Arap- İsrail meselesine de zaman ayırmak istiyorlar. Normal şartlarda İsrail, Kerry’nin bu dış gezisindeki duraklardan biri olacaktı. Ama geçtiğimiz ay beklenmedik şekilde Obama’nın martta İsrail’i ziyaret edeceği açıklanınca Kerry’nin programı değişti. Kerry önümüzdeki ay İsrail’e Obama ile beraber gidecek.

Bu durum ilk bakışta Obama’nın ikinci döneminde Arap- İsrail barışı için ciddi bir girişimde bulunacağı tezini güçlendiriyor. Bilindiği gibi ABD’nin yakın tarihinde ikinci dönemlerindeki başkanlar Arap- İsrail barışı konusunda tarihe geçmek için hep beyhude yere çaba gösterdiler. İkinci dönemine yeni başlayan Obama da şimdi şansını bir kere daha deniyor olabilir. Peki, sahadaki gelişmeler buna ne kadar elverişli? Kısa cevap pek elverişli değil. Gerçi İsrail’de geçen ay yapılan seçimlerin endişeyle beklendiği gibi aşırı sağ bir iktidar yerine geniş tabanlı bir merkez koalisyonu göreve getirecek gibi gözüküyor olması Washington’da olumlu karşılanıyor. Öte yandan ciddi bir barış anlaşması için Filistin cephesinde de şartların olgunlaşması gerekiyor. Bu cephede Fetih- Hamas bölünmüşlüğü devam ediyor. Ayrıca Suriye’de işler bu durumdayken ve Mısır’da siyasi kaos yaşanırken kapsamlı bir Arapİsrail barışı pek gerçekçi gözükmüyor.

O halde Obama neden İsrail’e gitmeye karar verdi? Üstelik bu ziyaret tam da herkesin ABD Ortadoğu’dan yavaş yavaş kendini çekiyor ve Asya- Pasifik bölgesine odaklanıyor dediği bir dönemde geliyor. Kanımca Obama’nın İsrail’e gitmesinin iki temel nedeni var. Birincisi İran. Washington’da son zamanlarda bazı çevrelerde İran konusunda gittikçe kötümser bir analiz yapılıyor. Bu analize göre İran’da dini lider Hameney ABD ile nükleer dosya konusunda anlaşmak istemiyor. Yapılan analize göre Hameney, İran’ın ABD ile masaya oturduğu takdirde ülkedeki İslami rejimin çöküş dönemine gireceğini düşünüyor. Bu nedenle Hameney nükleer dosyada taviz verip rejimi zayıflatmak yerine gerekirse İsrail ve ABD’yi nükleer tesislere karşı bir hava saldırısı yapmaları yönünde provoke etmeyi tercih edebilir. Bu ABD ve İsrail açısından bir tuzak. Zira İran’a bu aşamada saldırmak zayıflayan rejimi güçlendirecek. İran halkı saldırı sonrasında ister istemez milliyetçi bir tepki gösterecek ve rejimin arkasında kenetlenecek. Obama bu tuzağa düşmek istemiyor. Ama İsrail’i ikna etmek kolay değil. İşte bu nedenle Obama bizzat Netanyahu’yu bu konuda kendi yanına çekmek için İsrail’e gidiyor olabilir. Obama için ikinci bir neden de birinci döneminde İsrail’i ziyaret etmemiş olması. Arap- İsrail barışı konusunda beklentilerin düşük olduğu bir dönemde bu ziyareti gerçekleştirerek “başarısızlık” izlenimi yaratmayacak ama bir taşla iki kuş vuracak olan bir ziyaret olabilir bu.

Sonuç olarak Kerry için yeni dönem bütün zorluklarıyla başlıyor ve maalesef tek acil konu Suriye değil. İsrail- İran cephesini de unutmamak gerekiyor.