De reactie op de recente aanslagen in Boston laat zien hoe snel burgerlijke basisvrijheden onder druk komen te staan door veiligheidsmaatregelen, stelt Amerika-deskundige Willem Post.
De eerste reflex van overheden na een aanslag of terreurdreiging is vaak om burgers zo hermetisch mogelijk van gevaar af te schermen. Zo is er in Chicago een school die inmiddels is omgetoverd tot een op het oog schier onneembare vesting. Wie een voet zet op het schoolplein wordt gefilmd. Wie klopt op de deur moet meteen wat zeggen en wordt door middel van spraaktechnologie al of niet herkend.
Wachttorens op het schoolplein
Er is een dubbele ingang van gepantserd staal, schoolpassen worden twee keer gecontroleerd en iedereen loopt met zo’n ‘veiligheidspas’. Deuren van lokalen kunnen alleen van de binnenkant open en achter de raamtralies zit uiteraard kogelvrij glas. Deze school is geen school meer maar een goed bewaakte kazerne. De leraren hebben nog net geen uniformen aan. Leerlingen zijn contractueel verplicht taalgebruik dat ook maar enigszins riekt naar geweld te verklikken aan hun docenten. Wat hier nog ontbreekt, zijn de wachttorens op het schoolplein. Zulke maatregelen worden voorgesteld door angstige ouders maar ook door politici die hiermee willen scoren.
Ik moest aan Chicago denken tijdens de dagen van ‘bommenangst’ in Boston. Toen bleek dat de twee verdachte broers uit het ‘terroristen-broeinest’ Dagestan kwamen, stelden de eerste Republikeinse parlementsleden al voor om het hele immigratiebeleid tegen het licht te houden. En natuurlijk kwam de roep om nog meer camera’s (in de meeste grote Amerikaanse steden hangen er al minstens 10.000).
Big Brother is watching you
Uiteraard moeten aanslagplegers zo snel mogelijk worden opgespoord maar in een democratie mag het evenwicht tussen veiligheid en rechtsorde nooit worden verbroken. Steeds meer veiligheidsmaatregelen? Eenmaal geïmplementeerd, blijft geïmplementeerd en dan wordt de staat geleidelijk zelf een veiligheidsmonster met een ‘Big Brother is watching you’-overheid die geweld gebruikt. ’11 september’ heeft onder meer martelingen (Aboe Graib) en jarenlange buitenrechtelijke opsluiting in Guantánamo Bay tot gevolg gehad.
De eerste aanval op een groot publieksevenement in Amerika, in Boston dus, kan met gemak de rechtsstaat nog een extra duwtje geven richting de afgrond van de anti-rechtsstaat.
Er gaat een grote symboliek van uit dat de stad die aan de wieg stond van de Amerikaanse Vrijheidsoorlog in een mum van tijd kon worden omgetoverd tot een FBI-stad. Het gehele publieke leven in Boston en wijde omgeving werd lamgelegd. Een gebied ter grootte van onze gehele Randstad! Ook toen duidelijk werd dat de daders gezocht moesten worden in een relatief klein deel van dit gebied werden die maatregelen niet toegespitst. Zoiets creëert een algeheel gevoel van angst, paniek zelfs.
Florerende veiligheidsindustrie
Veelzeggend was dat ver weg in het zuidelijk gelegen Washington en zelfs tot in San Francisco aan toe hotels verscherpte veiligheidsmaatregelen invoerden. Vanuit angst redenerend is daar altijd een reden voor. Je weet bijvoorbeeld maar nooit of er elders ‘copy cat’-gedrag kan optreden.
De florerende veiligheidsindustrie speelt hier lustig op in. Toen de jongere, verdachte broer in de kraag werd gevat, blies het veiligheidsleger de aftocht temidden van juichende mensen. Dat begrijp ik allemaal. Maar op CNN zag ik een oneindig leger van de meest geavanceerde tanks en andere gepantserde wagens door de straten glijden. Er kwam maar geen eind aan. Het leek wel een open dag van het Pentagon.
Vrijheid is kwetsbaar en het grootste succes wat terroristen kunnen boeken is het ons afnemen daarvan. De reactie op de recente aanslagen in Boston laat zien hoe snel alleen al zo’n burgerlijke basisvrijheid als de deelname aan het gewone publieke leven onder druk kan komen te staan. Of zelfs helemaal kan verdwijnen totdat ‘het kwaad’ is uit gebannen.
Slechte raadgevers
De Verenigde Staten betaalden na de aanslagen van 11 september 2001 al een hoge prijs in de zin van veel meer veiligheidsmaatregelen. Nota bene in Amerika, het mekka van de individuele vrijheid. In ‘the land of the free’ hoorden nooit detectiepoortjes, veiligheidsuniformen en opsporingshonden.
Vaak wordt slechts schijnveiligheid bereikt. Als kwaad ongrijpbaar wordt want veelal toegebracht door een groepje onherkenbare burgerdaders, eventueel verschanst in slapende cellen, schiet in feite iedere veiligheidsmaatregel te kort. In extremis kunnen terroristen altijd weer nieuwe, letterlijk ongrijpbare wapens inzetten.
Laten we ons gezonde verstand gebruiken. Scherpe, gelegitimeerde en vooral ook gerichte veiligheidsmaatregelen ten aanzien van in te schatten dreigingen zijn natuurlijk verdedigbaar. Maar we moeten wel nuchter blijven en de juiste proporties in ogenschouw nemen. Feit is dat in de Verenigde Staten meer mensen sterven in de badkuip dan vanwege terroristische aanslagen. Dat zal in Nederland ongetwijfeld ook zo zijn. Angst en paniek zijn de slechtste raadgevers.
It’s not often I agree with the worlds view of the U S. But I certainly do agree with this article. Whatever happened to common sense? It is a rare commodity these days. These knee jerk reactions to attacks and other incidents are not very well thought out and often lead to less & less freedoms in the name of safety. Thank you for a well thought out article.