‘The West Should Not Be so Scared of Iran’

<--

‘Het Westen moet niet zo bang zijn voor Iran’

De Iraanse president Rohani heeft opgeroepen tot een dialoog met het Westen. Er lijkt sprake van een doorbraak. Of gaat het om gezichtsbedrog? Een twistgesprek tussen Henk Müller en Keyvan Shahbazi.

De twee aartsvijanden, Iran en de VS, hervatten de dialoog, de diplomatie is terug. We gaan een nieuwe fase in, u zult wel blij zijn?

‘Iran lijdt onder de sancties, dat wil zeggen: iedereen die geen banden met het regime heeft, lijdt. Sancties vermorzelen de economie, de inkomsten zijn gehalveerd, de inflatie is naar 50 procent gestegen en er vertrekken jaarlijks 180 duizend hoogopgeleide jongeren: een economisch verlies van 50 miljard dollar per jaar. Dat kan zo niet doorgaan.

‘Iran probeert nu met een charmeoffensief het tij te keren, met topleiders die in het Westen hebben gestudeerd en daar vertrouwen wekken. Iran, bij monde van Rohani, zou zich nooit zo opstellen in de VN als de sancties Iran daartoe niet hadden gedwongen. En het werkt.’

Dat is wel erg cynisch

‘Nee hoor. De leider van Iran, ayatollah Khamenei, speelt een slim spel. Hij verschuilt zich achter Rohani. Het Westen moet zich niet vergissen, Rohani voert uit wat Khamenei wil: het waarborgen van het voortbestaan van het regime. Khamenei spreekt van ‘heroïsche flexibiliteit’, maar die heeft alleen stabiliteit van het regime tot doel.’

Khamenei heeft op 11 september de terughoudendheid van Obama in Syrië geprezen en sprak van nieuwe mogelijkheden. Dat is pure winst.

‘Je kunt ook zeggen dat de positie van Khamenei er alleen maar beter op is geworden, nu duidelijk is dat de VS niet in Syrië ingrijpen. Dan is Iran ook nog niet aan de beurt. Dat biedt Iran ook de ruimte om Rohani op deze manier naar voren te schuiven. Rohani is een Khamenei-light.’

Mensen veranderen. Rohani zelf was ooit voor aanslagen op Israëlische burgers en nu feliciteert hij Israël met Nieuwjaar.

‘Hiep hiep hoera. Het regime is pragmatisch, alles kan veranderen als de basis – de islamitische republiek met een hoogste geestelijke leider aan het hoofd – maar blijft bestaan.’

Het was leuk geweest als Rohani de hand van Obama had geschud.

‘Rohani had ‘geen tijd’ voor een ontmoeting in de wandelgangen en een lunch zat er niet in, omdat er alcohol werd geschonken.’

Beetje flauw excuus.

‘Ja, maar voor Iraanse geestelijken is het schenken van alcohol nu eenmaal als het aanschouwen van ongesluierde vrouwen. Ik denk trouwens dat Rohani er daar wel behoorlijk wat van heeft gezien.’

Als u zo sceptisch bent, wat moet het Westen dan eisen?

‘De houding van het Westen is fout, en gebaseerd op de Koude Oorlog. Iran is geen Sovjet-Unie, geen supermacht met kernwapens. Je moet er niet zo bang voor zijn. Zoveel te eisen heeft Teheran niet. Het Westen moet daarom snel concrete resultaten eisen: inspecties van nucleaire installaties, transparantie, maar vooral dat Iran de mensenrechten naleeft. Respect voor mensenrechten is de echte maatstaf voor veranderingen in Iran.’

De ‘Groene Revolutie’ van 2009 heeft niets opgeleverd. Rohani luidt nu een nieuw tijdperk in.

‘In 2009 kwam de middenklasse in opstand, maar de ‘lagere’ klassen durfden niet. Nu wordt de economische situatie nijpend. Daarom wil het regime een verlichting van de sancties. Maar vanuit het regime zullen nooit hervormingen komen.’

Van buiten af gedwongen? Iraniërs zeggen altijd dat zij hun eigen boontjes kunnen doppen, dat het Westen niet moet interveniëren.

‘Dat zeggen ze al dertig jaar. En ziet u iets veranderen?’

Dus dan maar doorgaan met de sancties?

‘Zeker. Het stomste dat je nu kunt doen is het verlichten van de sancties zonder dat je van Iraanse zijde snel iets concreets binnen hebt. Obama staat zwak. Met steun van Moskou en Peking werkt Iran nu aan een ‘constructieve’ opstelling.’

Daar is niets op tegen.

‘Teheran wil tijd winnen. Iran wil dat de VS beloven het met rust te laten in ruil voor zekerheid over de nucleaire plannen. Maar Teheran wil eerst een kernwapen hebben voordat het zo’n deal sluit.’

U wilt het regime weg hebben?

‘Ik wil een ander Iran. Sinds 1981 zijn tienduizenden politieke tegenstanders en andersdenkenden gedood. In 1988 zijn minstens 5.000 politieke gevangenen veroordeeld en in massagraven gedumpt. De huidige minister van Justitie, Poermohammadi, zat in het ‘comité des doods’ dat de ‘processen’ voerde. Eergisteren zei Rohani op CNN dat het leven van een christen, jood of moslim evenveel waard is. Prachtig, maar CNN had moeten doorvragen: ‘En dat van uw tegenstanders ook?”

U bent vast te somber. De sancties worden het regime fataal.

‘Ik denk dat het regime het economisch lang genoeg volhoudt om intussen kernwapens te ontwikkelen. Daarna krijg je het niet meer weg.’