US Turnaround Tactics and Iran

<--

Για χώρα με αυτοκρατορική ισχύ και επιρροή, η Αμερική επιδεικνύει μια επαναστατική συμπεριφορά που ξαφνιάζει εχθρούς και φίλους. Αντί να επικεντρώνουν τις δυνάμεις τους μόνο στη διατήρηση του status quo, κάποιες στιγμές οι ΗΠΑ λειτουργούν με μια αποφασιστικότητα που αλλάζει τα δεδομένα δεκαετιών και ανατρέπουν παλιές ισορροπίες και νοοτροπίες. Η προσωρινή συμφωνία μεταξύ του Ιράν και της διεθνούς κοινότητας, για υποχωρήσεις στο πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης με αντάλλαγμα τη μερική άρση του διεθνούς εμπάργκο εναντίον της, αποκάλυψε το εύρος του διπλωματικού ριζοσπαστισμού του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα και τον βαθμό στον οποίο είναι αποφασισμένος να δράσει μονομερώς. Δεν τον περιόρισαν ούτε οι επιφυλάξεις των ισχυρότερων συμμάχων των ΗΠΑ στην περιοχή –το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία– ούτε η έχθρα μεταξύ Τεχεράνης και Ουάσιγκτον που κρατεί για 34 χρόνια και που καθόριζε σε μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή.

Η συμφωνία της 24ης Νοεμβρίου ήταν αποτέλεσμα κυρίως της αμερικανικής διπλωματίας και όχι συλλογική επιτυχία των έξι χωρών που διαπραγματεύονταν με το Ιράν. Οπως σημειώνει ο καλά ενημερωμένος αρθρογράφος David Ignatius της Washington Post στην «Κ» σήμερα (σελ. 20), ο Ομπάμα είχε εγκρίνει από τον Μάρτιο μυστικές επαφές δύο απεσταλμένων του με μέλη του ιρανικού καθεστώτος, με τη μεσολάβηση του Ομάν. Αυτό δεν το γνώριζε ούτε το Ισραήλ, ούτε η Σαουδική Αραβία, ούτε κανένας άλλος σύμμαχος – έως την ώρα πριν από δύο εβδομάδες που τους παρουσιάστηκε σχεδόν ολοκληρωμένη η συμφωνία.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο μετριοπαθής νέος Ιρανός πρόεδρος Χασάν Ροχανί ανέλαβε καθήκοντα μόλις τον περασμένο Αύγουστο, ενώ τον Σεπτέμβριο φαινόταν αναπόφευκτο ότι οι ΗΠΑ θα έμπλεκαν σε νέο πόλεμο στην περιοχή, μετά τη χρήση χημικών όπλων από το καθεστώς της Συρίας. Εκ των υστέρων, μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα πώς ο Ομπάμα δέχθηκε να υποχωρήσει από τη δέσμευσή του να αντιδράσει εάν γινόταν χρήση χημικών όπλων στη Συρία. Αποφεύγοντας στρατιωτική εμπλοκή σε μια υπόθεση όπου δεν θα μπορούσαν να καθορίσουν το αποτέλεσμα της εμπλοκής, οι ΗΠΑ συνέβαλαν καθοριστικά στη συμφωνία με τη Συρία που οδηγεί στην απομάκρυνση του χημικού οπλοστασίου της. Ετσι επετεύχθη και συμφωνία να αρχίσουν ειρηνικές διαπραγματεύσεις μεταξύ του καθεστώτος και ανταρτών στη Γενεύη στις 22 Ιανουαρίου. Ο Ομπάμα επικρίθηκε σφόδρα για την απόφαση να στραφεί προς τη διπλωματία, αλλά η κίνηση σίγουρα βοήθησε και την Τεχεράνη (ο ισχυρότερος σύμμαχος του Σύρου προέδρου Μπασάρ Ασαντ) να φανεί πρόθυμη για συμφωνία που να περιορίζει το πυρηνικό της πρόγραμμα. Εάν τώρα ο δίαυλος που άνοιξε μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης παραμείνει ανοικτός, ίσως μπορέσει το Ιράν να συμβάλει στη σταθεροποίηση της Συρίας.

Οπως και αν εξελιχθούν τα πράγματα, οι ΗΠΑ έδρασαν χωρίς να ενημερώσουν το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία, και ύστερα διαβεβαίωσαν και τους δύο συμμάχους ότι οι σχέσεις τους παραμένουν ακλόνητες. Η Σαουδική Αραβία αντέδρασε προσεκτικά, δείχνοντας πως καταλαβαίνει ότι απαιτούνται προσεκτικές κινήσεις ώστε να μη διαταραχθούν οι σχέσεις με τις ΗΠΑ. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου, όμως, κρατάει υψηλά τους τόνους, καταγγέλλοντας τις ΗΠΑ για «ιστορικό λάθος», υπερεκτιμώντας ίσως την επιρροή που μπορεί να έχει η χώρα του στην πολιτική σκηνή της Αμερικής. Οσο και αν επιμένει η Ουάσιγκτον ότι θα συνεχίσει να στηρίζει τους συμμάχους της στην περιοχή, ο τρόπος με τον οποίο έσπασε το ταμπού δεκαετιών και ενέταξε το Ιράν –τον βασικό εχθρό τους– στις διπλωματικές εξελίξεις είναι ισχυρότατο μήνυμα ότι οι ΗΠΑ δεν θα ενδίδουν στις πιέσεις οποιουδήποτε συμμάχου όταν αποφασίζουν πώς θα δράσουν. Αυτό ισχύει για το Ισραήλ, τη Σαουδική Αραβία, την Τουρκία, και ασφαλώς και για την Ελλάδα. Ολοι οι σύμμαχοι πρέπει να αναζητήσουν νέες ισορροπίες μεταξύ τους και με τις ΗΠΑ.

Είναι παρακινδυνευμένο σε αυτό το στάδιο να περιμένει κανείς πολλά, αλλά εάν η εξάμηνη συμφωνία αποτελέσει πραγματικό «άνοιγμα» του Ιράν, ίσως οδηγήσει σε μια ευρύτερη ομαλοποίηση, με αποκλιμάκωση της σύγκρουσης μεταξύ σιιτών και σουνιτών στη Συρία, το Ιράκ, τον Λίβανο και το Μπαχρέιν. Η πλήρης άρση του διεθνούς εμπάργκο εναντίον του Ιράν θα δημιουργούσε ευκαιρίες για επενδύσεις και εμπόριο και, με την επαναφορά του ιρανικού πετρελαίου στις αγορές πιθανώς και σε φθηνότερη ενέργεια. Η Ελλάδα μπορεί να ωφεληθεί πολλαπλώς αν κινηθεί σωστά. Τα οφέλη είναι τόσα που αξίζει κάθε προσπάθεια για μια νέα σχέση μεταξύ του Ιράν και του υπόλοιπου κόσμου.