سایه فیل‌ها روی میز مذاکره
شرق، زینب اسماعیلی:حالا انتخابات در کشوری کیلومترها دورتر از مرزهای ایران می‌تواند بر موضوعی مهم، درون مرزهای ایران تاثیرگذار باشد؛ ترکیب حزبی کنگره آمریکا.
یک‌سال است که موضوعی مشترک روی میزی قرار گرفته که دو‌سویش، ایران و آمریکا نشسته‌اند، اگرچه بازیگران دیگری هم قرار دارند اما فعلا مهره‌های اصلی را این‌دو به تحرک وامی‌دارند. روز سه‌شنبه، به‌دنبال برگزاری انتخابات میان‌دوره‌ای، کنگره آمریکا به دست جمهوریخواهان افتاد؛ گروهی که می‌توان گفت موافق سیاست‌های اوباما در قبال ایران نیستند. جمهوریخواهان که در ادبیات سیاسی آمریکا با نماد «فیل» شناخته می‌شوند، توانستند در این انتخابات از برخی ضعف‌های دولت دموکرات اوباما استفاده کنند و در انتخابات پیروز شوند.
به‌یادآوردنش سخت نیست؛ در دولت جمهوریخواه جورج بوش پسر (2000 تا 2008) بود که ایران، کره‌شمالی و عراق متهم به مثلث شرارت شدند؛ دورانی که به بهانه فعالیت‌هسته‌ای ایران، خطر جنگ تا نزدیکی گوش تهران رسیده بود و سیاست‌های دولت اصلاحات، توانست خطر را دور کند.
اما نتیجه این انتخابات می‌تواند بر مذاکرات هسته‌ای ایران و کشورهای 1+5 تاثیر بگذارد. طرفین مذاکره تا (سوم‌آذر) 24نوامبر فرصت دارند که به توافق نهایی دست یابند.
ایران و جمهوریخواهان
تجربه جمهوریخواهان و ایران تجربه چندان دلچسبی نیست. ششم آگوست1996 (14مرداد1375) یکی از شدید‌ترین تحریم‌های نفتی علیه ایران به پیشنهاد
یک سناتور جمهوریخواه به نام «سناتور آلفونسو داماتو» به تصویب رسید؛ تحریم‌هایی که برای اجرا، امضای بیل کلینتون، رییس‌جمهوری وقت آمریکا را نیز به دست آورد. براساس قانون داماتو، هر شرکتی که در صنایع نفت و گاز ایران، بیش از 40میلیون‌دلار سرمایه‌گذاری می‌کرد، مشمول تحریم آمریکا می‌شد که البته این سقف در دوران جرج بوش به 20میلیون‌دلار کاهش پیدا کرد. سناتور داماتو حتی به شرکت‌های نفتی اروپایی مانند ELF و توتال نامه و در مورد مشارکت در پروژه‌های نفت و گاز ایران هشدار داد.
این روند در همه سال‌هایی که قدرت در دست جمهوریخواهان بوده، تکرار شده است و اکنون دولت دموکرات آمریکا، بازوی همکار خود در اکثریت کنگره را از دست داد. اگرچه این موضوع شرایط دوسال پایانی دولت اوباما را سخت‌تر از پیش می‌کند اما حتما بر سیاست خارجی آمریکا نیز تاثیرگذار خواهد بود، به‌ویژه موضوع مذاکره هسته‌ای ایران که طرفین در حال مذاکره برای دستیابی به توافق نهایی هستند.
اگرچه دولت اوباما و جان کری، وزیر خارجه کابینه‌اش در جریان مذاکرات به‌دنبال دستیابی به توافقی هستند که نیاز به تصویب در کنگره نداشته باشد اما طرف ایرانی به‌دنبال دستیابی به توافقی است که به‌دنبال آن هیچ تحریم جدیدی علیه ایران تصویب نشود؛ اتفاقی که به نظر می‌رسد با افتادن کنترل مجلس سنا و مجلس نمایندگان آمریکا به دست جمهوریخواهان سخت‌تر محقق شود یا اینکه به بهانه‌های مختلف تحریم جدیدی علیه تهران تصویب شود.
آنچه گذشت
از سال ۲۰۰۶ تاکنون، این اولین‌بار است که جمهوریخواهان، کنترل مجلس سنا و مجلس نمایندگان آمریکا را به دست می‌گیرند. از شاخص‌ترین چهره‌های جمهوریخواه راه‌یافته به کنگره می‌توان به سناتور مک‌کین، باب‌کروکر، مارک روبیو اشاره کرد که عمدتا مواضع ضدایرانی دارند.
جان مک‌کین، در سال 2008 از حزب جمهوریخواه رقیب اوباما بود و در بخشی از مناظره تلویزیونی خود با باراک اوباما گفته بود «در صورت رویارویی ایران و اسراییل، به یاری اسراییل خواهد شتافت و منتظر اجازه شورای امنیت نخواهد ماند.» پاسخ اوباما اما این بود که «با همکاری دیگر کشورها تلاش خواهد کرد که فشار بر ایران را افزایش دهد تا ازسرگیری چنین جنگی جلوگیری کند.»
باب کروکر نیز به‌عنوان یک عضو برجسته کمیته روابط خارجی سنا در آخرین موضع‌گیری خود به فاکس‌نیوز گفته «به نظر می‌رسد که ما به‌طور ضمنی موافقت کرده‌ایم که آنها (ایران) غنی‌سازی را برای اهداف تجاری ادامه دهند. من فکر می‌کنم نوبت کنگره است که این موضوع را بررسی کند. من فکر می‌کنم بسیاری از مردم نگران این هستند که این توافق چیزی شبیه به توافق موقت باشد.»
آنچه روی میز مذاکره است
ایران و کشورهای 1+5 تا 24نوامبر فرصت دارند به توافق نهایی بر سر پرونده هسته‌ای ایران دست پیدا کنند. مهم‌ترین مساله در این بین، تعداد و نسل سانتریفیوژهای ایران است و در دیگر سو، نحوه لغو تحریم‌های ایران که در توافق ژنو، طرفین تعهد کرده‌اند که در توافق نهایی آن را لغو کنند.
اما با توجه به تغییر آرایش سیاسی کنگره مشخص نیست در مورد تحریم‌ها چه اتفاقی رخ می‌دهد. برخی تحریم‌ها علیه ایران، تحریم‌های یک‌جانبه دولت آمریکا علیه ایران است که با امضای رییس‌جمهوری قابل لغو است؛ تحریم‌هایی که به نظر می‌رسد دولت آمریکا نیز تمایل زیادی برای لغو آن داشته‌باشد. همچنین طبق قانون اساسی آمریکا، رییس‌جمهور این کشور حق دارد تحریم‌ها را در دوره‌های 120روزه به حالت تعلیق در بیاورد. اما با توجه به اینکه دولت ایران، دنبال توافقی جامع برای لغو همه تحریم‌هاست به‌نظر می‌رسد به چنین گزینه‌ای روی خوش نشان ندهند. با توجه به اینکه کنگره جدید با اکثریت جمهوریخواه از ماه ژانویه آغاز به کار خواهد کرد، بیش از پیش 24نوامبر فرصت طلایی ایران و کشورهای 1+5 برای توافق نهایی است. هرمیداس باوند در این‌باره به «ایسنا» می‌گوید «درباره تحریم‌های یک جانبه آمریکا علیه ایران، اگرچه رییس‌جمهور این کشور با استفاده از اختیاراتش در جهت مصالح و منافع ملی می‌تواند برخی تحریم‌های مصوب کنگره را لغو کند اما برای لغو برخی دیگر از تحریم‌های آمریکا نیاز به مصوبه جدید کنگره بوده که زمان‌بر است.» این استاد دانشگاه معتقد است که با توجه به ضرب‌الاجل اعلام شده برای توافق و فعالیت نمایندگان کنگره از ژانویه، نگرانی کمتری نسبت به تاثیر جمهوریخواهان بر دستیابی به توافق جامع وجود دارد: «اگر توافق حاصل شود، تنها تاثیری که نمایندگان کنگره می‌توانند بر مذاکرات داشته باشند درباره برداشتن تحریم‌هاست زیرا ایران معتقد است که تمامی تحریم‌ها باید به طور همزمان برداشته شود اما آمریکایی‌ها معتقدند برخی تحریم‌ها زمان‌بر است. بر همین اساس اگر پیشرفت قابل توجهی در مذاکرات حاصل شود امیدواری زیادی وجود دارد که نمایندگان کنگره نقش کمتری داشته باشند؛ اما اگر این مذاکرات بدون نتیجه باشد در این صورت طبیعی است که این کنگره با چنین رویکردی درصدد اعمال تحریم‌های بیش‌تر خواهد بود که برای آینده مذاکرات هسته‌ای بسیار نگران‌کننده است.»
Leave a Reply
You must be logged in to post a comment.