A Legislative No Man’s Land

<--

Een juridisch niemandsland

Waterboarding, dagen zonder slaap, opsluiting in een verkrampte houding, bedreigingen, vernederingen en mishandelingen. Dat deprimerende beeld schildert het rapport van de Amerikaanse Senaat van de verhoren waaraan terreurverdachten in het kader van de war on terror werden onderworpen.

In de chaos, de paniek en de onzekerheid die de aanslagen van 9/11 in de Verenigde Staten veroorzaakten is het wel begrijpelijk dat de autoriteiten haastig op zoek gingen naar middelen om de Amerikanen tegen verdere terreuraanslagen te beschermen. Maar de publicatie van het rapport laat nog eens zien dat de Verenigde Staten met die aanpak ook zichzelf vernederden.

De conclusies van het rapport zijn vooral vernietigend voor de CIA, die bij de jacht op de vijanden van Amerika zo ver ging dat zij zelfs het Witte Huis in het ongewisse liet van wat er allemaal gebeurde onder de vlag van de oorlog tegen het terrorisme.

Maar uiteindelijk waren het toch president Bush, vice-president Cheney en minister van Defensie Rumsfeld die de deuren openden voor de dubieuze praktijken van de CIA. Op last van hen begonnen juristen van de CIA, het Pentagon en het Witte Huis naarstig te zoeken naar methoden om de veiligheidskleppen van het Amerikaanse rechtsstelsel uit te schakelen.

Kern van de aanpak was dat de terreurverdachten buiten de normale rechtsorde werden gebracht: op Guantánamo Bay, buiten bereik van de Amerikaanse rechtbanken of in zogenoemde black sites, zwarte plekken waar ieder toezicht ontbrak.

Volgens het rapport, waarvan de Republikeinen zich luidkeels hebben gedistantieerd, hebben de omstreden ‘verscherpte verhoortechnieken’ van de CIA in de praktijk weinig opgeleverd. Die conclusie wordt door anderen bestreden. Volgens CIA-chef John Brennan zouden de autoriteiten wel degelijk aanslagen hebben verijdeld op grond van informatie die onder druk was losgekregen.

Het is moeilijk daarover een oordeel te vellen, maar het is wel zeker dat er aan het negeren van de rechtsregels tegen marteling en onmenselijke behandeling ernstige bezwaren kleven. Met het ondermijnen van de internationale afspraken over de behandeling van gevangenen brengen de VS ook hun eigen militairen in gevaar.

Een ander probleem waarmee de VS nu kampen is dat het vrijwel onmogelijk wordt terreurverdachten voor de rechter te brengen, omdat door marteling verkregen bewijsmateriaal niet toelaatbaar is. Als gevolg daarvan zit president Obama ondanks al zijn beloften nog steeds in zijn maag met Guantánamo Bay. Sommige gevangenen zijn volgens de regering te gevaarlijk om vrij te laten, maar een rechtszaak is ook geen optie meer.

Uit het rapport blijkt dat ook CIA-agenten hun bedenkingen hadden tegen de verhoormethoden en zich benauwd afvroegen of zij later niet zouden kunnen worden vervolgd voor dergelijke praktijken. Alleen dat al had hun superieuren aan het denken moeten zetten: een juridisch niemandsland zonder waarborgen valt niet te rijmen met een eerlijk rechtsstelsel. Uiteindelijk zal het oprekken van de regels voor de vijand ook het Amerikaanse rechtsstelsel aantasten.

Daarom is het goed dat de Democraten het rapport nu hebben gepubliceerd. Het zal het toekomstige presidenten moeilijker maken toe te geven aan de verleiding fundamentele rechten te snel op te offeren aan de veiligheid.