Om zijn muur te realiseren, roept de Amerikaanse president Donald Trump de noodtoestand uit. Het is de start van een ongekend politiek conflict.
Het feit dat president Trump al ruim een maand dreigde met het uitroepen van de noodtoestand, bewijst volgens zijn tegenstanders al dat er dus geen noodtoestand is. Een noodtoestand is immers bedoeld voor die situaties waarin de regering razendsnel moet handelen. Waarin er geen tijd heeft is om besluiten de gebruikelijke weg langs het Congres af te laten leggen – een natuurramp of een oorlog, bijvoorbeeld.
Trump gebruikt zijn noodtoestand nu echter om zijn zin toch door te drukken, tegen de wens van het Congres in. Ook vorige presidenten zochten met het uitroepen van noodtoestanden soms de grenzen van de mogelijkheden op, maar de manier waarop Trump nu extra macht naar zich toe probeert te trekken, is van een andere orde. Hij kan zich dus opmaken voor een oorlog op verschillende fronten: in de rechtbanken en in het Congres.
Kan hij die oorlog winnen? Het gezond verstand zegt: nee. Je kunt weliswaar van mening verschillen over de politieke vraag of een grensmuur nodig is, maar het valt moeilijk serieus vol te houden, dat acuut handelen geboden is: het aantal mensen dat illegaal de grens oversteekt, ligt momenteel dicht bij een historisch laagterecord.
Bevoegdheden
Er is echter één probleem met die redenering: de letter van de wet, die het Congres in 1976 aannam om het uitroepen van noodtoestanden te reguleren. Daarin wordt de definitie van een noodtoestand geheel overgelaten aan de goede trouw van de president. Een rechtszaak waarin ‘Dit ís helemaal geen noodtoestand’ het belangrijkste argument is tegen de laatste actie van Trump, lijkt dus niet zo veel kans van slagen te hebben. Al zijn er ook juristen die graag eens zouden willen horen wat het Hooggerechtshof daarover te zeggen heeft.
Waar de wet wél heel specifiek over is, is welke bevoegdheden een president kan claimen in een noodtoestand. Daar lijkt de juridische strijd zich straks dus op toe te spitsen. Ja, Trump mag de fondsen voor militaire bouwprojecten herverdelen, maar is een grensmuur, in juridische zin, een ‘militair bouwproject’? Juristen durven het niet te voorspellen.
Maar Trump zou de strijd ook kunnen verliezen op het politieke vlak, doordat het Congres de noodtoestand terugdraait. Ook hier geldt: het is moeilijk te voorspellen of dat zal gebeuren. Want om een presidentieel veto te overschrijven, heeft het Congres een tweederde meerderheid nodig, en dus zouden ook veel Republikeinen zich tegen hun president moeten keren. Tot nu heeft Trump weinig tegenstand te duchten gehad uit zijn eigen partij.
Ook deze keer gaf Mitch McConnell, de leider van de Republikeinen in de Senaat, al bij voorbaat zijn fiat aan de presidentiële pogingen om de Senaat te omzeilen. Maar andere prominente Republikeinse senatoren, zoals Marco Rubio en Mitt Romney, zijn wel kritisch, en vragen zich openlijk af of de scheiding der machten niet in gevaar is. Bovendien zijn ze bang voor een precedent: als Trump hiermee weg komt, kan in de toekomst een Democratische president een noodtoestand uitroepen om, bijvoorbeeld, het vrije wapenbezit aan banden te leggen.
Er is nog iets: als Trump gelden herverdeelt, gaan die ook ten koste van andere projecten en prioriteiten. Daar zal dus ook een stevige tegenlobby ontstaan.
Tussen Trump en zijn muur staan, kortom, nog wel wat obstakels. Maar het is niet ondenkbaar dat hij die kan ontwijken.
Leave a Reply
You must be logged in to post a comment.