Was The New York Times Cartoon Anti-Semitic?

<--

Cartoons NYT bood excuses aan voor een „antisemitische” cartoon. Dat schept een ongewenst precedent, vinden drie cartoonisten.

Een cartoonrel bij The New York Times. In een spotprent, gepubliceerd in de internationale editie, wordt de Israëlische premier Netanyahu als aangelijnde blindegeleidehond afgebeeld, die aan zijn halsband een davidster heeft hangen. De lijn wordt vastgehouden door de Amerikaanse president Trump, met zonnebril en een keppeltje op, die als een blinde achter de hond aanloopt. Antisemitische beeldtaal of politiek commentaar van een cartoonist?

Onversneden antisemitisme, vonden vele Joodse organisaties. Na felle kritiek uit Joodse hoek trok NYT de spotprent terug. De hoofdredactie bood „onvoorwaardelijk” haar excuses aan, erkende de „antisemitische clichés” in de cartoon en noemde die „kwetsend”. Ook werd de samenwerking met CartoonArts International opgezegd, een syndicaat dat prenten van internationale cartoonisten aanbiedt.

Bret Stephens, columnist bij NYT, schreef een heus J’accuse! naar aanleiding van de cartoon. Stephens zag in de prent de meest klassieke antisemitische karikatuur die je maar kon bedenken, een afbeelding die „in een andere tijd zo in Der Stürmer had gekund”. Het voldeed aan zoveel antisemitische clichés (de Jood als sluwe hond die de touwtjes in handen heeft) dat alleen „het dollarteken ontbrak” voor een bingo. In een tijd waarin het antisemitisme toeneemt een kwalijke zaak, aldus Stephens.

De maker van de spotprent, de Portugees Antonio Moreira Antunes, liet in een reactie aan The Jerusalem Post weten de kritiek en ontstane ophef niet te begrijpen. Hij wilde slechts de „destructieve en blinde politiek” van Trump schetsen, een politiek die het „expansionistische radicalisme” van Netanyahu heeft bevorderd. Waarom Trump een keppeltje op heeft legde Antunes niet uit.

Hoe kijken cartoonisten hier naar de affaire? Drie reacties.

Lectrr, cartoonist De Standaard:

„De cartoon is misschien wel iets te makkelijk. Ik snap dat de beeldtaal gevoelig kan liggen. Maar om de cartoon terug te trekken en het samenwerkingsverband met het cartoonsyndicaat te beëindigen? Dat gaat veel te ver.

Het is bovendien niet de verantwoordelijkheid van de cartoonist maar van de krant, de uitgever. Door de samenwerking op te zeggen met het syndicaat wordt de schuld onterecht gelegd bij een cartoonistencollectief. Tientallen cartoonisten wereldwijd worden zo een internationaal podium ontzegd.

Er is sprake van een groeiende verwarring tussen antizionisme en het jodendom. In een politieke cartoon worden onvermijdelijk clichés en symbolen gebruikt. Je kunt als cartoonist bij prenten over Israël moeilijk de davidster vermijden. Dat maakt je nog geen Jodenhater.

De reactie van de NYT is buitenproportioneel. Het open debat is zo ook doodgetrapt. Een ongezonde reactie in een democratie. Het voorval had juist voor debat moeten zorgen. Het signaal is nu dat als je druk zet een cartoon wel teruggetrokken wordt en excuses volgen. Een glijdende schaal met een enorme impact op de vrijheid van expressie.

Ruben L. Oppenheimer, cartoonist NRC:

„Ik begrijp werkelijk niet wat hier antisemitisch aan zou zijn. ‘Bibi’ als blindengeleidehond van Trump is gewoon een mooie vondst. Dat Netanyahu (die overigens nogal slecht is getekend) een davidster om de hals heeft, daarin kan ik ook niet meteen veel kwaads zien. Het is geen beladen symbool, geen hakenkruis of zo. Trump draagt een keppeltje. So what? Als je het mij vraagt dus bizar dat de NYT hiervoor de keutel heeft ingetrokken. Als de cartoon niet aan de kwaliteitseisen voldeed had die niet geplaatst moeten worden. Nu wordt de cartoonist gestraft, terwijl de eindverantwoordelijkheid bij de redactie ligt. Stap dan zelf op.

Er zullen altijd mensen zijn bij wie zulke cartoons door het verkeerde keelgat schieten. Maar dat is collateral damage. Voor boze reacties heb je de brievenpagina.

De NYT schept zo een ongewenste precedent, namelijk dat een cartoonist wel twee keer nadenkt voordat die zich waagt aan een prent over Israël. Een cartoonist moet in alle vrijheid alles durven tekenen.”

Bas van der Schot, cartoonist de Volkskrant:

„De prent heeft wel kenmerken van die verschrikkelijke Stürmer-cartoons. Die hond heeft een halsketting om met een davidster. Als je iets daarmee doet is dat altijd tricky. Stel dat die halsband en dat keppeltje werden weggelaten, lag het dan nog gevoelig? Maar je kunt het ook neutraler bekijken, als kritiek op het kritiekloos navolgen van Netanyahu-politiek door Trump.

Het opzeggen van het samenwerkingsverband vind ik onzin. Je kunt beter kritisch zijn op je eigen medewerkers die dat soort tekeningen kennelijk verkeerd beoordelen. Dan ga je niet de tekenaars straffen.

Zelf ben ik wel iets voorzichtiger geworden, gegeven de geschiedenis van antisemitische cartoons. Ik gebruik daarom bijvoorbeeld altijd de hele vlag van Israël om een onderscheid te maken.”