Big Brother Is Going Home

<--

Grote broer gaat naar huis

Donald Trump, een machtspoliticus pur sang, vraagt om een andere aanpak dan zijn voorgangers. En dat heeft Angela Merkel goed begrepen, volgens Luuk van Middelaar.

Het is officieel: president Trump haalt 9.500 Amerikaanse soldaten uit Duitsland naar huis, kort na Merkels afzegging voor een G7-ontmoeting in Washington. Zeker, zij had valide ­coronaredenen om de reis nu niet te maken, benevens geen goesting de gastheer geweldige campagnefoto’s te geven. En hij speelde al met het plan troepen weg te halen uit de naar Navo-norm wanpresterende Bondsrepubliek. Toch ziet het eruit als: kom jij niet op mijn feestje, dan wil ik mijn speelgoed terug. Zandbakdiplomatie.

Dat is precies de taal die Trump jegens bondgenoten spreekt. Amerika is de baas. Keuzes hebben gevolgen. Wij bieden veiligheid, jullie moeten mee­betalen – op tijd. Dat is wennen na zeventig jaar schuilen bij Amerika als grote broer. Maar de grote broer staat niet meer vanzelf klaar, is de smoesjes beu en vraagt zich langzaam af: zijn die luitjes overzee wel familie?

Spiegel van hypocrisie

De permanente verbazing en verontwaardiging over alles wat Trump doet, begint te vermoeien. ‘Onberekenbaar’ is de man alleen voor wie er ook na drie jaar confrontatie met het tegendeel op blijft rekenen dat hij zich als geduldige Witte-Huisvader opstelt in plaats van als machtspoliticus pur sang. In het dit najaar te verschijnen The strongmen zet Hans Kribbe uiteen hoe de Amerikaanse president zich consistent en zonder gêne gedraagt naar de spelregels voor de sterke man, de code duello. Trump is op zijn gemak in het gezelschap van Poetin, Xi of de Filipijn Duterte; voor democraten als Merkel of Trudeau voelt hij enkel misprijzen (wat wederzijds is).

Na ‘Minneapolis’ lieten buitenlandse rivalen geen tijd verloren gaan om het sombere spektakel van Trumps Amerika uit te buiten. De lockdown was in het zwaar door covid-19 getroffen land of ­liberty amper voorbij, of de avondklok werd ingesteld. Protesten ‘binnenlandse terreur’ noemen en het leger inroepen onder het motto ‘Als het plunderen begint, begint het schieten’ – het is een draaiboek dat Peking, Moskou of Teheran goed kennen.

Aangezien de VS wereldwijd vrijheid en democratie willen bevorderen, opent de president een flank voor het verwijt van hypocrisie. Toen een woordvoerder van Amerika’s buitenlandministerie onlangs zei dat de Chinese regering ‘flagrant haar belofte aan de bevolking van Hongkong schond’ met de invoering van een nieuwe veiligheidswet, kon zijn Chinese tegenhanger op Twitter eenvoudig riposteren: ‘I can’t breathe’, de laatste woorden van George Floyd. En terwijl westerse regeringen en mensenrechtenorganisaties Peking bekritiseren om het lot van de Oeigoeren in Chinese strafkampen in de regio Xinjiang, slaan de Chinezen nu terug met zorgen om de Afro-Amerikanen in de VS, van wie ook velen in de gevangenis zitten.

Het verwijt van dubbele standaarden aan de VS is niet nieuw. Poetin is er een meester in. U noemt de Kriminval een schande? Maar hoe zit het met Irak? U ziet de territoriale integriteit geschonden in oostelijk Oekraïne? Maar Kosovo dan? Steeds is het argument: ‘Kijk naar jezelf.’ Niet om te bewijzen dat Rusland zelf zo heilig is, maar dat we allen zondaars zijn; iedereen gelijk.

Deze spiegel van de hypocrisie treft dus juist wie zich de betere voelt, wie lessen uitdeelt. Het ontregelt het zelfbeeld van Amerika en het Westen als moreel baken en mondiaal voorbeeld, zoals George W. Bush en Barack Obama het nog uitdroegen.

Organisatie van eigen macht

Nieuw is dat dit alles Amerika’s huidige president geen zier kan schelen. Morele verwijten deren hem niet (evenmin als Poetin). In tegenstelling tot zijn beide voorgangers – en het met Hollywood opgevoede Amerikaanse publiek – leeft Trump niet in een moreel universum waarin de VS strijdt tegen Het Kwaad, maar in een puur politieke omgeving van macht tegen macht.

Dus vraagt de omgang met Trump om een ander register: geen morele kritiek maar organisatie van eigen macht. Angela Merkel heeft dit inmiddels begrepen. De reacties in Duitsland op ‘Minneapolis’ waren ingehouden. Na het Amerikaanse troepenbesluit bleef paniek in Berlijn uit. Heel anders dan na Trumps verkiezing eind 2016: die trof Duitsland in het middenrif. Met zijn botte aanval op het Duitse handelsoverschot en zijn weigering de Navo-solidariteit te garanderen, sloeg de nieuwe man de bodem weg onder het dubbele arrangement waaraan de Bondsrepubliek sinds 1949 haar veiligheid en voorspoed ontleent. Stap voor stap trekt Merkel haar conclusies. Ze neemt de Duitse openbaarheid erin mee. Al in mei 2017 – na de eerste G7 met Trump, destijds op Sicilië, plus een Navo-top in Brussel – sprak zij op een partijcongres de bekende woorden: ‘De tijden dat wij ons volledig op anderen konden verlaten, zijn tot op zekere hoogte voorbij. Dat heb ik de afgelopen dagen ervaren. Daarom zeg ik: wij Europeanen moeten vanaf nu ons lot echt in eigen handen nemen.’ Een strategische wending, in het besef dat de geschiedenis in het heden wordt gemaakt.

Haar recente draai in het Europese solidariteitsdebat, haar open gesprek met de leiding van China, nieuwe nadruk op industriële autonomie – evenzoveel afgewogen zetten van een land dat over de eerste schrik heen is en handelt. Grote broer gaat naar huis en Duitsland wil niet verweesd achterblijven. Een voorbeeld voor de buurlanden.