This Crisis Can Destroy Facebook

Back To Origin

Gebruikersdata Facebook slaagde er weer niet in gebruikersdata te beschermen. Is dit de druppel?

„We moeten jouw data beschermen en als dat niet lukt, dan verdienen we jou niet.” Met die woorden leek Mark Zuckerberg even diep door het stof te gaan. Gelukkig zijn er maar weinig grote veranderingen nodig volgens de Facebook-oprichter: „Het goede nieuws is dat de belangrijkste stappen om dit in de toekomst te voorkomen, al jaren geleden zijn genomen.” Na vier dagen oorverdovende radiostilte was deze reactie, woensdag gepost op Facebook, het einde van een treinongeluk in slowmotion dat live via internet te volgen was.

Het dataschandaal rondom Cambridge Analytica draaide uit op de grootste crisis tot nu toe voor Facebook. De oogst na een week: de directeur beveiliging stapte op, de beurswaarde kelderde met ruim 40 miljard euro en oprichter Mark Zuckerberg moet mogelijk onder ede komen getuigen in het Amerikaanse en Britse parlement.

Het zoveelste schandaal rond Facebook dat wel weer overwaait? Daar lijkt het niet op. Weggestopt in de zevende alinea van zijn verklaring, maar misschien wel de belangrijkste zin in Zuckerbergs reactie: „Dit was een breuk in het vertrouwen tussen Facebook en de mensen die data met ons delen en erop rekenen dat we die beschermen.” Vertrouwen is cruciaal voor Facebook. Alleen als mensen je vertrouwen delen ze zomaar hun hele persoonlijke leven met jouw platform. De gevolgen van de vertrouwensbreuk kunnen wel eens veel groter zijn dan Zuckerberg nu lijkt te denken. Is dit de druppel voor Facebookgebruikers en wetgevers?

De nieuwste crisis begon vorig weekend, toen een klokkenluider in The Guardian en The New York Times vertelde hoe het Britse bedrijf Cambridge Analytica stiekem data van 50 miljoen Amerikaanse Facebookprofielen had bemachtigd. Die data heeft Cambridge Analytica gebruikt om volgens de klokkenluider een „psychologische oorlogsmachine” te bouwen: politieke boodschappen konden dankzij de data precies worden afgestemd op politieke voorkeuren en psychologische zwaktes van individuen, af te leiden uit hun posts, likes en vrienden. Het bedrijf werkte onder meer voor Donald Trump.

Ondanks dat Facebook al twee jaar afwist van het schandaal, deed het te weinig om het misbruik effectief te stoppen en bracht het gebruikers niet op de hoogte. Sterker: Facebook dreigde de journalisten van The Guardian en The New York Times tot vlak voor publicatie met een rechtszaak. Bovendien bleek later dat een direct betrokkene bij het schandaal nadien is gaan werken bij Facebook. Er lopen inmiddels meerdere justitiële onderzoeken.

In 2004 had Mark Zuckerberg een mailuitwisseling met een vriend toen hij vanuit zijn studentenkamer aan Harvard Facebook aan het opzetten was. Die conversatie, in 2010 uitgelekt, werd deze week weer veel gedeeld op sociale media:

Zuckerberg: „Als je ooit nog informatie nodig hebt over iemand op Harvard, je hoeft het maar te vragen.”

Zuckerberg: „Ik heb meer dan 4.000 e-mails, foto’s, adressen en meer.”

Vriend: „Wat? Hoe heb je dat nou weer voor elkaar gekregen?”

Zuckerberg: „Mensen hebben het gewoon ingevuld.”

Zuckerberg: „Ik weet niet waarom.”

Zuckerberg: „Ze ‘vertrouwen me’.”

Zuckerberg: „Dumb fucks.”

Roer moet drastisch om
Er klinkt harde kritiek op Facebook, en niet alleen van de geijkte critici. Roger McNamee, een vroege investeerder in Facebook en voormalig mentor van Zuckerberg, zocht actief de Amerikaanse media op: „Het lijkt erbij te horen dat er vervelende dingen met je gebeuren als je Facebook gebruikt.” Volgens hem moet het roer drastisch om, anders komt het voortbestaan van het bedrijf in gevaar. „Het allergrootste verlies van deze week is het verlies van vertrouwen. Deze vertrouwenscrisis kan Facebook verwoesten.”

Brian Acton, mede-oprichter van WhatsApp, nota bene een dochterbedrijf van Facebook, twitterde: „Het is tijd: #deletefacebook”. Die hashtag werd trending, al zijn er geen cijfers over hoeveel mensen daadwerkelijk vertrokken.

Het schandaal raakt een open zenuw. Het is niet de eerste keer dat Facebook in tijden van crisis precies het tegenovergestelde doet van wat nodig is. In november 2016, toen Donald Trump net verkozen was na een verkiezingscampagne met de meeste onwaarheden ooit, zei Zuckerberg: „Het idee dat nepnieuws op Facebook de verkiezingen op welke manier dan ook heeft beïnvloed is een behoorlijk gestoord idee.” Daar kwam hij pas maanden later op terug, gecorrigeerd door een parlementair onderzoek en wetenschappelijke studies. Ook waarschuwingen over polarisering, Russische bots, socialemediaverslaving en diverse privacyschendingen sloeg Zuckerberg eerst in de wind.

Zuckerberg nam stappen om de verspreiding van nepnieuws tegen te gaan en publiceerde vorig jaar een hoogdravend ‘manifest’ waarin hij schreef dat hij de verantwoordelijkheid voor de data en het welzijn van 2,2 miljard gebruikers erkent, en ervoor wil zorgen dat Facebook een ‘verbindend en inclusief’ sociaal netwerk is.

Maar deze week ging het toch weer mis. Het gebeurt zó vaak dat de vraag zich opdringt: zijn dit soort problemen niet onvermijdelijk zolang het verdienmodel van Facebook gebaseerd is op grootschalige data-surveillance? Dat schrijft Harvard-onderzoeker Zeynep Tufekci: „Het echte probleem is dat er miljarden worden verdiend ten koste van de gezondheid van de maatschappij en het politieke debat.”

De inzet blijkt door het Cambridge Analytica-schandaal torenhoog: de integriteit van het democratische proces. Dit jaar zijn er verkiezingen in Brazilië en India, een paar van de grootste democratieën ter wereld – en een paar van de grootste markten voor Facebook.

In diverse landen gaan nu stemmen op om politieke advertenties via Facebook helemaal te verbieden. In de Europese Unie treedt in mei de strengere privacywet GDPR in werking. Blind vertrouwen wordt in Europa al vervangen door strenge wetten.

Zuckerberg heeft wel één belangrijke troef in handen: Facebook is als eigenaar van WhatsApp en Instagram praktisch monopolist in sociale media. Dat zorgt ervoor dat Facebook al jarenlang met bijzonder veel weg kan komen.

Tekenend voor de hele crisis is een emailconversatie uit 2004. Zuckerberg zag toen met verbazing dat gebruikers van alles met hem deelden. „Ik weet niet waarom”, zei hij. „Dumb fucks.”