De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry bracht vandaag zijn vijfde officiële bezoek aan China. De twee grootmachten hebben elkaar op economisch gebied veel te bieden, maar van een goede relatie is geen sprake. ‘Er heerst een diepgeworteld wantrouwen’, aldus China-expert van Instituut Clingendael Frans-Paul van der Putten.
President Obama is er sinds zijn aantreden heel duidelijk over geweest: Amerika wil weg uit het Midden-Oosten en moet zijn focus verleggen van Europa naar Oost-Azië. Want daar ligt de toekomst. Daar valt geld te verdienen. De vorige minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton reisde dan ook veelvuldig af naar de regio om handelsgesprekken te voeren. Opvolger John Kerry zette die koers voort. Deze week bracht hij sinds zijn aantreden als minister van Buitenlandse Zaken voor de vijfde keer een bezoek aan Azië.
Er werden zeker niet alleen joviale gesprekken over economische samenwerking gevoerd. Noord-Korea stond prominent op de agenda, maar ook de problematiek in het Midden-Oosten, klimaatverandering en de spanningen over de Chinese Zee kwamen aan bod.
Dat laatste is een gevoelig thema. China heeft zich de afgelopen tijd niet geliefd gemaakt met het claimen van eilanden en wateren in de regio. De Verenigde Staten moeten zich tegelijkertijd tegenover China verantwoorden voor de toegenomen militaire aanwezigheid in die omstreden wateren.
Wantrouwen
‘De relatie tussen de VS en China kenmerkt zich door een vreemde mix van Koude-Oorlog-retoriek en nauwere betrekkingen, met name op economisch vlak’, aldus China-expert Frans-Paul van der Putten. ‘Amerika probeert China te overtuigen van de wens om de banden aan te halen, maar dat lukt steeds maar niet. Er heerst een diepgeworteld wantrouwen.’
Dat onderlinge wantrouwen bestaat al heel lang, sinds de negentiende eeuw. China was een grootmacht in de regio. Rijk en dominant. Totdat de Britten oprukten en China meetrokken in twee Opiumoorlogen (met als doel om China te forceren om Brits opium in te voeren).
Van der Putten: ‘De Chinezen zien de Amerikanen als de opvolgers van de Britten. Ze vinden dat ze landen in de regio tegen elkaar opzetten en moeten ook niets hebben van het Amerikaanse verlangen dat nauwere economische betrekkingen gepaard moeten gaan met meer democratie en verbeterde mensenrechten.’
Tegelijkertijd zien de Amerikanen hun aanwezigheid in de regio als een plicht, al is het maar om landen als Japan, Zuid-Korea, de Filipijnen en Vietnam te beschermen. De VS heeft de garantie afgegeven dat het militair zal bijspringen als China een van de omringende landen aanvalt. Nu al voorziet Amerika deze landen van extra militair materieel.
‘Niet voor niets bezoekt Kerry naast China ook Zuid-Korea en Japan’, aldus Van der Putten. ‘Hij wil daarmee het signaal afgeven dat de VS niet eenzijdig zaken doet met China. De Amerikanen zijn bezig met het opzetten van een trans-Pacifisch partnerschap in de vorm van een vrijhandelszone. Ze verwachten dat Japan en Zuid-Korea daaraan meedoen. Dat wordt niet zo openlijk gezegd, maar de gedachte is: wij bieden jullie militaire steun, daar willen we economische voorspoed voor terug.’
Koude Oorlog?
Hoewel de term ‘Koude Oorlog’ vaak wordt gebruikt om de relatie tussen China en de VS te duiden, gaat de vergelijking niet helemaal op, vindt Van der Putten. ‘Het spel dat tussen de twee landen gespeeld wordt, is veel subtieler. Ten tijde van de Koude Oorlog verzamelden beide landen (Amerika en de toenmalige Sovjet-Unie) zoveel mogelijk nucleaire en andere wapens. De Chinezen lopen op het gebied van technologie nog flink achter op de Amerikanen. Waar Amerika hele kostbare vliegdekschepen inzet, mikt China op de inzet van onderzeeërs. Die zijn veel goedkoper en kunnen een vliegdekschip veel schade toebrengen. De Amerikanen zijn daarnaast goed op het gebied van informatietechnologie. Daar zet China dan materiaal tegenover om Amerikaanse satellieten te vernietigen.’
Met het aantreden van Xi Jinping als president vorig jaar leek de relatie tussen de beide grootmachten even op te bloeien. In juni spraken Obama en Xi twee dagen lang onder de Californische zon, op het landgoed Sunnylands. Een ontmoeting die onder voorganger Hu Jintao niet denkbaar was geweest.
Wantrouwen blijft
‘De relatie is met het aantreden van Xi iets stabieler geworden’, denkt ook Van der Putten. ‘Het is nu duidelijk wie er de komende tien jaar de sterke man is, dat maakt zaken doen iets makkelijker. Maar het wederzijdse wantrouwen blijft.’
Van der Putten ziet dat niet snel veranderen. Hij denkt dat de relatie tussen de twee landen in de toekomst nog meer gebukt zal gaan onder spanningen. ‘Dit kan niet lang zo doorgaan zonder dat er steeds meer incidenten en botsingen ontstaan. De situatie begint op een schaakspel te lijken waarbij je alleen zetten maakt die gunstig zijn voor jou, maar ongunstig voor de ander. China gaat in de toekomst waarschijnlijk nog groter en dominanter worden en dat gaat niet goed samen met het verlangen van Amerika om in Oost-Azië een leidende rol te spelen. Zolang Amerika China niet als gelijkwaardige partner ziet en China niet accepteert dat Amerika een blijvende rol in de regio speelt, zal de relatie er niet beter op worden.’
Leave a Reply
You must be logged in to post a comment.