Met de inmiddels van hem bekende bravoure haalde de Amerikaanse president Donald Trump afgelopen dinsdag de handtekening van zijn land weg onder het in 2015 zo moeizaam bereikte nucleaire akkoord tussen de internationale gemeenschap en Iran. Tegelijkertijd voerde hij de opgeschorte economische sancties tegen het land weer in en stelde hij nog strengere regels in het vooruitzicht. Volgens Trump was er „sluitend bewijs” dat Iran zich niet aan de afspraken hield, zonder overigens verder op die bewijzen in te gaan.
Intensieve pogingen van andere internationale regeringsleiders zoals bijvoorbeeld de Franse president Emmanuel Macron om Trump te bewegen van het terugtrekken uit het akkoord af te zien hebben allemaal niet geholpen. Een volgende, gevaarlijke fase van Trumps op het America First-principe gebaseerde programma is nu bereikt. Zijn besluit is niet anders dan een opgestoken middelvinger naar de rest van de wereld. Het waren immers de vijf permanente leden van de VN-Veiligheidsraad aangevuld met Duitsland en de Europese Unie die drie jaar geleden het zogeheten Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA) met Iran sloten.
Dat waren toen nog de Verenigde Staten van president Barack Obama. In een opmerkelijk hard getoonzette verklaring op Facebook leverde deze ongezouten kritiek op de maatregel van zijn opvolger. Puntsgewijs fileerde Obama de door Trump gebezigde retoriek rondom het nucleair akkoord. De slotconclusie van Obama luidde dat het vermogen om het destabiliserend gedrag van Iran tegen te gaan, wordt versterkt met het verdrag en verzwakt zonder het verdrag. Deze voorspelling werd de afgelopen dagen direct al bewaarheid door berichten over mislukte Iraanse raketaanvallen vanuit Syrië op Israël.
Was het een volmaakt akkoord dat op 14 juli 2015 in Wenen werd overeengekomen? Nee. Was het een doelmatig akkoord? Ja. Maar bovenal was het een zeer noodzakelijk en gewenst akkoord. Iran was ongecontroleerd en ongelimiteerd bezig met het opbouwen van een uitermate verontrustend atoomprogramma en dreigde hierdoor een serieuze kernmacht te kunnen worden; het laatste waar de explosieve regio op zat te wachten. Met alle gedetailleerde afspraken in het akkoord en de controlerende rol die het Internationaal Atoomenergie Agentschap kreeg toebedeeld, werd deze acute dreiging weggenomen.
President Trump wil een beter akkoord, verklaarde hij. Maar dat krijgt hij niet door eenzijdig zijn handtekening weg te halen. Daarmee creëert hij slechts verdeeldheid met de andere grote mogendheden die vanaf 2013 aan het akkoord hebben gewerkt. Het was verstandig dat de Britse premier May, de Franse president Macron en de Duitse bondskanselier Merkel namens de drie Europese ondertekenaars van het akkoord direct na Trumps besluit hebben laten weten te willen blijven samenwerken met alle resterende partijen om het akkoord na te leven. Maar of dit gevoelen ook in Iran aanwezig is, moet nog blijken. De conservatieve krachten die indertijd tegen het akkoord waren, kunnen zich gaan opmaken voor een revanche. Met alle gevolgen van dien voor de hervormingsgezinde beweging in het land.
Zoals wel vaker met ogenschijnlijk daadkrachtige beslissingen van president Trump is ook nu weer onduidelijk wat de gevolgen zullen zijn van het opnieuw invoeren en uitbreiden van de sancties tegen Iran. Gesuggereerd is dat ook niet-Amerikaanse bedrijven die zaken doen met Iran gestraft zullen worden maar of de Verenigde Staten echt zo ver willen gaan en hoe dan, blijft de vraag.
Vast staat in elk geval wel dat de Verenigde Staten zich na het al eerder terugtrekken uit het klimaatakkoord van Parijs deze week wederom verder hebben verwijderd van de internationale gemeenschap. En dat is meer dan zorgelijk.
Tot nu toe was de diplomatiek getoonzette reactie vanuit Europa op Trumps optreden dat het in de praktijk wellicht allemaal wel zou meevallen. Het valt dus niet mee en daar dient Europa zich terdege rekenschap van te geven. De Atlantische bondgenoot is niet langer meer de vanzelfsprekende bondgenoot. Europa zal het zelf moeten doen. Maar dit moet datzelfde Europa dan wel kunnen.
In het Commentaar geeft NRC zijn mening over belangrijke nieuwsfeiten. De commentatoren schrijven deze artikelen in samenspraak met de hoofdredactie.
Leave a Reply
You must be logged in to post a comment.